Tip:
Highlight text to annotate it
X
สวัสดี นี่คือครูแอนเดอสันกับวิดีโอพอดแคสชีววิทยาพื้นฐานหมายเลขที่ 45 เป็นเรื่องของ
ระบบอวัยวะในร่างกายมนุษย์ สมัยปี 1980 ที่ครูยังเด็กอยู่นั้น ยังไม่มีเคเบิลทีวี ก็จะมีแต่
ฟรีทีวีเท่านั้น ตอนเด็กครูก็เลยได้ดูพีบีเอสทีวี ซึ่งก็มีรายการโปรดของครูอยู่อันนึง ชื่อว่ากัปตันแกงการู (Caption Kangaroo)
แล้วก็ยังมีอีกรายการที่ชอบคือสลิมกู๊ดบอดี (Slim Good Body) ก็ไม่รู้ว่าพวกเราเคยได้ดูบ้างมั้ย
ตัวแสดงที่ชื่อว่า "สลิมกู๊ดบอดี" จะสวมชุดที่วาดเป็นรูปของอวัยวะภายในต่างๆของร่างกาย
ครบถ้วนเกือบทุกระบบรวมเข้าด้วยกัน ครูมีตัวอย่างให้ดูด้วยนี่ "The Adventures of Slim
Good Body and Nutra City! Slim Good Body brave and true.
n's his mission. Good health's his goal." โทษทีที่เอาอะไรเชยๆมาให้ดูกัน
พวกเราอาจจะรู้สึกสงสารครูที่ต้องโตมากับอะไรอย่างนี้ แต่อย่างน้อยครูก็ได้เรียนระบบอวัยวะต่าง
จากนี่แหละ คุณสลิมนี่แกก็จะสอนเราเรื่องการกินที่ถูกสุขลักษณะ แกให้เราดูว่าถ้าเรากินแอปเปิลเข้าไปลูกนึง
มันก็จะถูกกลืนเลื่อนผ่านตามหลอดอาหาร ลงไปที่กระเพาะ ลำไส้เล็ก ลำไส้ใหญ่ แล้วแกก็
เป็นคนที่กล้าหาญมาก นับว่าเป็นวิธีการสอนเกี่ยวกับอวัยวะภายในที่ดีวิธีการนึง ดังนั้น วิดีโอนี้
จะไม่ยาวมากนัก โดยทั่วไปก็จะให้เราดุ หรือว่าอาจจะพูดถึงว่า อวัยวะต่างๆนัั้น
ทำงานร่วมกันอย่างไร เพราะว่าเมื่อใดที่อวัยะพวกนี้ทำงานร่วมกัน มันก็จะกลายเป็นสิ่งที่เรียกว่า
ระบบอวัยวะ ตัวอย่างเช่น ไตกับกระเพาะปัสสาวะนั้น ร่วมกันทำงานอยู่ในระบบที่เรียกว่า ระบบขับถ่าย
ทำหน้าที่ในการกำจัดหรือกรองของเสียในเลือด คงพอมองภาพออกกัน
ระบบอวัยวะหลายๆอันก็จะทำงานร่วมกันด้วย กลายเป็นสิ่งที่เราเรียกว่าออร์แกนิซึ่ม (organism)
อย่างเราๆนี่ก็เป็นการรวมกันเข้าของระบบหลายอันทำงานร่วมกัน ยกตัวอย่างเช่น
มีระบบทางเดินหายใจ เช่นปอด ทำงานร่วมกันกับ หลอดเลือด
และหัวใจช่วยนำพาสารอาหารและออกซิเจนไปยังเซลล์ต่างๆ
ในร่างกายของเรา ลองมาเริ่มกันที่ไตดีกว่า หลายคนยังไม่เข้าใจว่า
ไตทำหน้าที่อะไร อาจจะรู้แคว่าเรามีไตอยู่สองข้าง มีขนาดประมาณ
เท่ากำปั้น อยู่ค่อนไปทางด้านหลัง แต่ไตทำอะไรล่ะ? หลักๆแล้วก็คือกรองเลือด
เพราะงั้น ถ้าเรามองภาพรวมของกายวิภาค ก็จะเห็นกายวิภาคโดยรวมของไตอย่างนี้
เราก็จะมีเส้นเลือดพวกนี้เข้ามาเลี้ยง โดยมันจะกระจายตัวไปตามชั้นนอกด้านนี่ ที่เรียกว่า
รีนัลคอร์เท็กซ์ แล้วก็ไล่มาเรื่อยจนถึงส่วนนี้ที่เรียกว่ารีนัลเมดุลล่า แล้วก็
ไล่ออกมาด้านทางออก จะได้ทางเข้าออกของเลือด
สิ่งที่เกิดขึ้นคือการที่เลือดจะไหลผ่านไปได้ง่ายๆ ในที่สุดก็จะ
ให้ครูวาดที่ตรงนี้ ในที่สุดก็จะมาลงที่นี่ ตรงที่ที่เลือดจะต้องไหลผ่านเส้นเลือดที่ขนาเล็กลง
แล้วก็เล็กลงเรื่อยๆจนถึงเส้นเลือดฝอย จนถึงตรงนี้
ที่ในที่สุดก็จะไหลเข้ามาที่โกลเมอรูรัส (glomerulus) มีลักษณะคล้ายๆกับเป็นเส้นเลือดฝอยที่
ขดตัวเป็นก้อน ไม่ไปไหนต่อไม้ได้ อาจจะมองคล้ายๆว่า
เป็นทางตันของเส้นเลือดฝอยพวกนี้ก็ได้ ก็จะเหมือนกับไหลไปเรื่อยจนมาสุดที่นี่ แต่ไม่มี
ทางไปเลยต้องกลับออกมา กลายเป็นว่าเลือดก็ไหลเข้าไปแล้วเจอทางตัน
พอเป็นอย่างนั้น สิ่งเล็กๆเช่นน้ำกับอะไรก็ตามที่ละลายอยู่
ก็จะถูกดันออกมา ถูกดันให้ไหลเข้าไปในระบบขับถ่ายของเสีย คือไหลเข้าไปที่
ตัวกรอง เดี๋ยวขอหาปากกาดำก่อน ตอนนี้ก็จะเลื่อนมาตามตัวกรอง เลือ่นไปที่
พร็อกซิมอลดิสทอลทูบูล (proximal distal tubule) ลูปของเฮนรี (loop of Henle) แต่สิ่งหลักๆที่ทำก็คือ
การกรองเลือด จากนั้นตัวกรองพวกนี้ในที่สุดก็จะพาไปที่
ท่อไต ตรงนี้นี่ คือไต ที่ทำหน้าที่กรองเลือด และ
ถ้าเราไม่มีไต เราก็ต้องไปพึ่งไตเทียม ซึ่งก็จะทำหน้าที่การกรองเลือด
นั่นเอง ลำพังไตเพียงอย่างเดียวทำหน้าที่พวกนี้ไม่ได้หรอก ถ้าเครื่องกรองอันนี้
จะทำหน้าที่กรองอย่างเดียวแต่ไม่มีที่เก็บก็แย่ เพราะงั้น พอเสร็จแล้ว
สิ่งที่กรองออกมาก็จะไหลลงไปที่กระเพาะปัสสาวะ อันเป็นที่รองรับ
การกรอง เก็บปัสสาวะไว้จนกว่าจะได้เวลาปล่อยออก ไม่ใช่
ออกมาทีละกระปริบกระปรอย ให้ปล่อยออกทั้งหทดพร้อมกันดีกว่า นั่นก็คืออวัยวะสองอัน
ทำงานร่วมกันโดยมีวัตถุประสงค์อันเดียว คือเป็นระบบขับถ่าย
ที่จริงเราอาจจะรวมเอาท่อไตที่อยู่ตรงนี้ เข้ามาเป็นส่วนหนึ่ง
ของระบบขับถ่ายด้วย รวมเข้ากันเป็นระบบอวัยวะ ระบบหนึ่งขึ้นมา เสร็จแล้วเราก็มีระบบอวัยวะที่
ทำงานร่วมกัน มีอย่างอย่างแสนง่ายอันนึง ที่เราอาจจะรู้แล้วด้วย
ก็คือระบบทางเดินหายใจและระบบไหลเวียนเลือด ถ้าเราจะลองมาดูกัน ระบบ
ทางเดินหายใจก็มีตัวหลักอยู่ที่การที่กระบังลมหดตัว เพิ่มช่องว่างข้างใน เพื่อ
ให้เราดึงอากาศเข้ามาตามหลอดลม (trachea) ตามท่อลม (bronchia) ท่อลมเล็ก (bronchioles)
และในที่สุดก็ถึงอันที่เรียกเรียกว่าถุงลม (alveoli) อันเป็นถุงบางๆ ของชั้นเซลล์
ขนาดเล็กที่ต้องมีความชื้น ทำหน้าที่หลักในการให้ออกซิเจนที่เราหายใจเข้ามา
แพร่ผ่านจากที่ที่มีความเข้มข้นของออกซิเจนสูง ไปสู่ที่ที่มีความเข้าข้นต่ำกว่าในเส้นเลือดฝอยเหล่านี้
แล้วก็มีก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ที่จะต้องผ่านออกมา เราก็จะได้การแลกเปลี่ยนออกซิเจนและคาร์บอนไดออกไซด์
ไปมาอย่างนี้ ..ระบบหายใจอย่างเดียวก็ทำอะไรได้ไม่มากหรอก
ถ้าระบบนี้ทำงานอยู่แค่ตรงนี้ ก็จะมีแค่เซลล์รอบๆปอดที่ได้ออกซิเจนจาก
ไม่ได้ช่วยอะไรเลย เราจึงต้องมีการทำงานร่วมกัน หรือพูดอีกอย่างนึง
ระบบทางเดินหายใจต้องส่งผ่านออกซิเจนไปที่ระบบไหลเวียนเลือด ที่จะ
แล้วส่งต่อไปทั่วร่างกาย ก็จะส้งออกซิเจนนั้น
ต่อไปยังเซลล์ข้าง รวมทั้งของเหลวในร่างกายที่อยู่รอบๆเซลล์นั้นด้วย ก็เลยสามารถ
ออกซิเจนเข้าสู่เซลล์และถ่ายเอาคาร์บอนไดออกไซด์ออกมาข้างนอก อย่าลืมว่าทั้งหมดนี้เป็นการใช้หลักการแพร่ธรรดา ออกซเจน
ย่อมจะเคลื่อนตัวจากที่ที่มีความเข้าข้นสูง ไปยังที่ที่มีความเข้มข้นต่ำกว่า คาร์บอนไดออกไซด์ ก็เหมือนกัน
และเป็นทิศทางตรงกันข้าม เราเลยหายใจเอาออกมาได้ โดยออกซิเจนจะ
เข้าไปรวมตัวกับฮีโมโกลบินภายในเม็ดเลือดแดง แต่ก็นั่นแหละ ถ้าไม่มีสองระบบนี้ทำงานด้วยกันแล้ว
เราก็จะไม่ได้เป็นออร์แกนิซึมชนิดนึง ยืนทนโท่อยู่อย่างนี้ เพราะงั้น ระบบอวัยวะทั้งหลาย
ภายในร่างกายของเราย่อมมีปฏิสัมพันธกับระบบอื่นๆเสมอ ตามรายชื่อนี้ ก็จะเป็นระบบอวัยวะหลักๆ
ภายในร่างกายของเรา เริ่มตั้งแต่จากระบบการย่อยอาหาร ไล่ไปจนถึงระบบกล้ามเนื้อ
ถึงตรงนี้ สิ่งที่เราน่าจะลองทำคือ หยุดวิดีโอไว้แป๊บนึง
คิดว่าจะทำได้มั้ย ลองทำอย่างนี้ เพิ่มแถวอันนี้ขึนมาแถวนึง
เสร็จแล้วก็ลองใส่รายชื่อของอวัยวะต่างๆที่อยู่ในระบบนั้น ทำได้
โดยไม่ต้องดูโพยได้มั้ย? ถ้าได้ก็ลองนึกต่อไปว่าพวกนี้ มีหน้าที่อะไร ถ้าทำได้ก็ลองไล่ไปเรื่อยๆ
จะได้มีความเข้าใจเรื่องนี้ได้ดีพอสมควร ครูจะลองต่อแถวออกมา
อีกสักหน่อย ให้เห็นว่าเรามีความเข้าใจ จำได้ว่าระบบอวัยวะพวกนี้ ทำอะไรบ้าง จากนั้นครูจะมี
รูปให้ดูอีก ลองมาดูกัน เราจะเห็นว่า ระบบย่อยอาหารนั้นจะประกอบไปด้วย
เอาแบบง่ายๆนะ หน้าที่คือการย่อยสลายโมเลกุลอาหาร ทำให้มีขนาดเล็กลงพอที่เราสามมารถดูดซึม
เข้าไปได้ แล้วก็ยังเป็นที่ถ่ายของเสีย กลายเป็นว่ามันเริ่มจากที่
ตามองเห็นอาหาร แล้วเลยมาถึงตอนที่อาหารผ่านลงไปจนถึงกระเพาะ
แรกๆมันจะเป็นการย่อยเชิงกลก่อน จนไปถึงที่ลำไส้เล็ก ลำไส้ใหญ่ อันเป็นที่ที่
เราดูดซึมน้ำมาใช้ในร่างกาย ต่อไป ระบบไหลเวียนเลือด อย่างที่บอกไปแล้ว ก็จะ
นำพาเลือดไปเลี้ยงทั่วร่าง ถ่ายเทออกซิเจนกับคาร์บอนไดออกไซด์ เอาออกจากร่างกาย รวมทั้ง
นำพาอาหารอย่างพวกน้ำตาล หรืออื่นๆที่ร่างกายต้องการ เป็นตัวพาฮอร์โมนไปตามส่วนต่างๆ
ของร่างกาย เสร็จแล้วเราก็มีระบบทางเดินหายใจ อันมีหน้าที่หลักง่ายๆคือ
สร้างพื้นผิวการหายใจให้มีขนาดใหญ่ขึ้น แล้วก็ยังเป็น
ที่ที่มีความชื้นอันเหมาะแก่การแลกเปลี่บยออกซิเจน ระบบภูมิคุ้มกัน และ/หรือระบบต่อมน้ำเหลือง
ที่เราอาจจะรู้แล้วว่าทำหน้าที่อะไร แต่อาจจะไม่รู้ว่ามีอะไรเป็นส่วนประกอบบ้าง อันหลักๆของ
ระบบภูมิคุ้มกันนี้ก็ได้แก่ต่อมทอนซิลตรงนี้ แล้วก็จะมี
ม้าม กับมีต่อมน้ำเหลือง ท่อน้ำเหลือง ทั่วไปตามร่างกาย
หน้าที่หลักของระบบนี้ก็คือรับเอาของเหลวกลับเข้ามาที่ระบบไหลเวียนเลือด
และเป็นที่ที่เหมาะสมสำหรับการท่องยุทธภพของบรรดาเหล่าจอมยุทธเม็ดเลือดขาวด้วย
โดยเฉพาะเวลาที่ต้องมาต่อสู้กับจอมมารเชื้อโรคต่างๆตอนเกิดการติดเชื้อขึ้น ระบบขับถ่ายของเสียก็พูดไปบ้างแล้ว ก็จะเป็นแบบว่า
มีไตและกระเพาะปัสสาวะและก็มีท่อไต ทำหน้าที่ขจัดของเสีย หรือกรอง
เลือด กรองเอาสารที่เราไม่ต้องการออกไป อย่างพวกยา หรือสารที่
ไม่ต้องการแล้ว ระบบต่อมไร้ท่อออกจะอยู่กระจัดกระจายสักหน่อย
ประกอบกันขึ้นมาจากต่อมประเภทต่างๆในร่างกาย ทำหน้าที่ปล่อยฮอร์โมนประเภทต่างๆ
บนสุดตรงนี้เลยที่หัวนี่ ก็มีต่อมไพเนียล ต่อมใต้สมอง
แล้วก็มีต่อมไทรอยด์ มีต่อมหมวกไต เรามีต่อมเพศ
ล้วนทำหน้าที่หลั่งฮอร์โมนอย่างใดอย่างนึง แล้วฮอร์โมนพวกนี้ก็จะเคลื่อนไปอย่างช้าๆ
ตามร่างกาย ทำให้เกิดผลต่างๆที่ต้องการตามที่ต่างๆนั้น ..แล้วก็มีระบบสืบพันธุ์
ที่จะแตกต่างกันในเพศชายและหญิง กรณีของเพศชายก็ทำหน้าที่ส่งเสปิร์ม ส่วนกรณีเพศหญิง
นั้นไม่ใชแค่รอรับเสปิร์ม แต่ยังมีการปฎิสนธิกับไข่เกิดเป็นตัวอ่อนที่อาจจะมีการพัฒนา
เติบโตขึ้นภายในมดลูก คลอดออกมาในที่สุด ระบบประสาทก็จะมีระบบประสาทส่วนกลาง
ซึ่งก็ประกอบขึ้นจากสมองกับไขสันหลัง แล้วก็มีระบบ
ประสาทส่วนต่อ ระบบสองอันนี้มีการทำงานในลักษณะคล้ายๆกัน ระบบต่อมไร้ท่อจะทำงานช้ากว่า
เมื่อเทียบกับระบบประสาทที่ส่งสัญญานออกไปได้เร็วกว่า จากที่นึง
ไปยังอีกที่นึง อย่างถ้าเราจับที่เตาร้อนๆ แล้วเลื่อนมือออกทันที อาจจะก่อนรู้สึก
ตัวว่ากำลังแตะที่ของร้อนด้วยซ้ำ นั่นก็เพราะการทำงานของระบบประสาทนั่นเอง .. ระบบผิวหนังนั้น
หลายคนอาจเข้าใจสับสน ก็จะมีอย่างผม ขน หนัง
เล็บ ตามร่างกาย มีหน้าที่หลักในการปกคลุมร่างกายจากสภาพภายนอก
ผิวหนังนั้น ถ้าครูจำไม่ผิด ก็คืออวัยวะที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในร่างกายเรา ส่วนกระดูกเป็น
นั้นมีหน้าที่หลักในการรองรับร่างกาย และป้องกันอวัยวะภายใน ระบบของเราเป็น
แบบที่เรียกว่า endoskeleton คือเป็นแบบภายใน และยังเป็นที่เก็บธาตุเหล็กและสารอาหารอื่นๆภายใน
เนื่อกระดูกตามร่างกาย แล้วก็มีระบบกล้ามเนื้อที่ต่อกับส่วนกระดูกด้วย
ช่วยให้เราเคลือนไหวได้ ระบบกล้ามเนื้อยังรวมไปถึงหัวใจ
และบางส่วนของของระบบไหลเวียนเลือด ทั้งหมดนี้ก็คือระบบอวัยวะส่วนต่างๆ ซึ่งเราอาจจะนึกง่ายๆ
ว่าเป็นกลุ่มของอวัยวะที่มีการทำงานร่วมกันนั่นเอง หวังว่าทั้งหมดนี้คงจะเป็นประโยชน์ต่อการเรียน